Je wilt hier niet zijn en je gaat ook niet weg. Zo moet het voelen om vast te zitten in je baan. Merel Feenstra-Verschure onderzocht het fenomeen ‘locked at the job’. Haar promotieonderzoek leverde interessante inzichten op voor professionals in werkgeluk. Want de medewerkers die vastzitten in een baan zijn vaak de mensen die je terugvindt aan de onderkant van de werkgelukmeting. Hoe vind je ze en hoe breng je ze in beweging?
Vast in je baan
In haar werk als organisatiepsycholoog viel haar op dat een deel van de medewerkers vast leek te zitten in hun baan. Ze waren ontevreden over hun werk en zagen beperkte kansen op een andere baan. Ondanks hun ontevredenheid, namen ze geen initiatief om een andere baan te vinden.
Als mensen zowel ontevreden zijn over hun werk én beperkte kansen op een nieuwe baan zien, ligt het gevoel van vast zitten in je baan op de loer. Hoe dat er precies uitziet? ‘De ontevredenheid is bijvoorbeeld een gebrek aan uitdaging, Of er is een negatieve relatie met de directe leidinggevende. En als je inzoomt op die beperkte baankansen, blijkt het vaak te gaan om mensen met gunstige arbeidsvoorwaarden (de ‘gouden kooi’) of een gebrek aan interne doorgroeimogelijkheden die mensen ervaren. Vaak is er een misfit tussen wat het individu voelt en factoren in de werkomgeving.’
Gevolgen
Bij onderzoek dat Merel deed, kon zo’n 15% van de medewerkers getypeerd worden als opgesloten in hun baan: zijn voelden zich ontevreden over hun baan en zagen beperkte baankansen. Dat percentage is hoog en het is jammer. Want het gevoel dat je vast zit in je baan, dat is nadelig voor zowel medewerkers als voor werkgevers: ‘Medewerkers in deze groep ervaren bijvoorbeeld meer stress, hoofdpijn en kunnen uiteindelijk zelfs in een burn-out terecht komen. Werkgevers zien een daling van de productiviteit, minder betrokkenheid bij de baan en organisatie en meer weerstand tegen veranderingen.’
Ontstaan
Een medewerker is niet van de ene dag op de andere opgesloten in zijn of haar baan. Merel kijkt ernaar als een proces met een begin en een eind: ‘Door de samenloop van factoren ontstaat het gevoel van vastzitten. Je voelt dat je opgesloten raakt in je baan. Dat gevoel kan lang duren. Gemiddeld duurt het zelfs tweeënhalf jaar. De omslag komt vaak door een positieve of juist negatieve piek in je gevoelens of gedachten, bijvoorbeeld bij het krijgen van een kind of het overlijden van iemand in de naaste omgeving. Na zo’n ervaring gaan mensen vaak van een passieve houding naar een actieve modus. Uiteindelijk kom je zo weer uit dat gevoel van opgesloten zijn.’
Oplossen
In haar onderzoek vond Merel twee manieren waarop het gevoel van opgesloten zitten in je baan kan eindigen. De eerste is dat de medewerker zelf de controle neemt: ‘Soms blijven mensen en weten zij hun individuele omstandigheden of werkomstandigheden aan te passen. En soms lukt dat niet. Dan besluiten ze om alsnog extern een baan te zoeken. Dat laatste gebeurt vaak na een levensveranderende gebeurtenis of een burn-out.’ Ook vertrekken deze mensen door externe invloeden zoals een gedwongen vertrek bij een reorganisatie of omdat zij intern of extern gevraagd worden voor een andere baan.
Bespreekbaar maken
Door de krapte op de arbeidsmarkt vinden leidinggevenden het soms lastig om dit fenomeen te bespreken. Want misschien komt iemand tot de conclusie dat hij of zij beter buiten de organisatie een baan kan gaan zoeken en dan heb je een vacature op te vullen. Maar is het eigenlijk niet respectvoller naar een medewerker waar je lang mee hebt gewerkt, om nieuwe kansen te bieden op werkgeluk? En beter voor je organisatie om te werken met medewerkers die productief zijn, betrokken bij het werk en de organisatie?
Merel wil dat dit fenomeen van opgesloten voelen bespreekbaar wordt in organisaties, zodat ook deze mensen weer lekker in hun vel zitten en werkgeluk ervaren. Zij adviseert daarom organisaties op hoe zij het gevoel van opgesloten zitten in je baan kunnen voorkomen en oplossen. ‘Het duurt vaak veel te lang dat mensen in zo’n situatie zitten. Dat is jammer, want dat blijkt niet nodig te zijn. Het is mijn persoonlijke missie om deze situatie te voorkomen, minder heftig te maken en korter te laten duren. En moet de samenwerking beëindigd worden, dan wil ik die beëindiging graag zo soepel mogelijk laten verlopen.’
Vast in een baan en weer loskomen
Mooi allemaal, maar hoe doe je dat in de praktijk? Merel gebruikt daarvoor de ‘Op je plek’ Quickscan. Zo vind je de groepen mensen in je organisatie die zich zo voelen. Hierdoor kun je doelgericht actie ondernemen. En door de leiding van de organisatie en teams te trainen, kan er een cultuur ontstaan waarin je kunt bespreken wat je nodig hebt om weer bevlogen aan het werk te gaan, binnen of buiten de organisatie. Belangrijk, vindt Merel: ‘Er valt veel te winnen door het taboe dat op dit onderwerp rust, te doorbreken.’
Merel Feenstra-Verschure deelt haar kennis op 17 mei met de leden van Netwerk Werkgeluk tijdens een Mastermind.
Meer lezen over werkgeluk?
Netwerk Werkgeluk verbindt en versterkt professionals in werkgeluk. Daarom publiceert het Netwerk regelmatig nieuwe artikelen over actuele ontwikkelingen in werkgeluk, inspiratie, praktijkverhalen en Netwerk Werkgeluk.