De wereld verandert. Daar moeten we rekening mee houden en recht aan doen. De wereld van werkgeluk verandert mee. Wat kun je nu doen om toch aandacht voor werkgeluk te blijven hebben?
Hoe je kijkt, bepaalt wat je ziet
Het antwoord hierop komt misschien uit een onverwachte hoek: ‘De meeste mensen kijken wel, maar zien niks.’ Dat zei mijn tekenleraar ooit. Niet zien wat er is, maakt het niet alleen erg moeilijk om goed te tekenen, maar ook om een goed leven en plezier in je werk te hebben.
De werkelijkheid is echter nog wat ingewikkelder. Je hebt soms te dealen met omstandigheden die lastig zijn of erger dan dat. Dan helpt het als je je realiseert dat je op meerdere manieren kunt kijken naar wat er gebeurt. En als je die kennis aan anderen kunt overdragen, zodat zij er ook hun voordeel mee kunnen doen.
Hoe jij naar de wereld kijkt, beïnvloedt wat je ziet. En wat je ziet, beïnvloedt hoe jij je voelt. Kun je leren om zo te kijken dat je je vitaler, energieker en gelukkiger voelt? En hoe kun je zo werkgeluk en vitaliteit van medewerkers stimuleren?
Ik laat je dit graag zien aan de hand van vier mogelijke vervormingen van onze waarneming.
Negativity bias
Wat zie jij: de afgebrokkelde torens van het zandkasteel of de toren waarbij de bovenrand nog mooi heel is?
Wij mensen zijn door de evolutie zo bijgeschaafd dat onze kans op overleven zo groot mogelijk is. Daarom valt wat er mis is, sneller op dan wat goed is. Negatieve ervaringen en negatieve informatie trekken sneller onze aandacht en komen harder bij ons binnen. Dat geldt zeker voor gevaar en soms is dat handig: je wilt immers geen roofdier over het hoofd zien als je net een goede bessenstruik leeg staat te plukken. Dat mechanisme noemen we de ‘negativity bias’: wat negatief is, valt meer op.
Die negativity bias komt onze overlevingskansen ten goede, niks mis mee dus. Alleen jammer dat het ook zo werkt als er niet direct of niet voor ons persoonlijk gevaar dreigt. Een goede journalist weet dit trouwens en maakt hier vaak handig gebruik van: daarom staan er in kranten vaak meer negatieve berichten dan positieve. Het trekt je aandacht beter en stimuleert daardoor de verkoop. Maar het kan er ook voor zorgen dat jij je nodeloos zorgen maakt over iets dat jou persoonlijk niet raakt.
Tegengif voor de negativity bias
Ook in werk kunnen we hier last van hebben. Of we meer positieve of negatieve gevoelens ervaren, wordt voor een belangrijk deel bepaald door wat we ervaren. Als we ons niet bewust zijn van het bestaan van de negativity bias, kunnen we hier bijna niet aan ontsnappen. Maar nu je dit fenomeen kent, kun je spelen met wat je waarneemt. En zo je eigen gevoel beïnvloeden. Hoe je dat doet? Door bewust aandacht te hebben voor wat goed gaat en waar je van geniet. Uiteraard kun je dit ook met medewerkers samen doen, door bijvoorbeeld aandacht te geven aan wat goed gaat en door successen te vieren. Zodat je bewust met elkaar meer positieve ervaringen deelt. Die positieve gevoelens werken als kleine vonkjes van energie en verbinding. En het mooie is: door dit regelmatig te doen, train je jezelf hierin. Zo leer je jezelf en je medewerkers aan om makkelijker te zien wat er goed gaat. Door dit vaak te doen, kun je dus structureel mensen een beter gevoel geven, zich competenter laten voelen, trotser op hun werk laten zijn.
Loss aversion bias
Een verwante vervorming van hoe we de werkelijkheid waarnemen, is ‘loss aversion bias’. We zijn gevoeliger voor verlies dan voor winst. Als we de kans lopen op een even groot verlies als winst, zullen we de gok niet wagen.
Dit fenomeen zorgt ervoor dat we onnodig lang vasthouden aan wat we hebben, omdat we bang zijn dat het er niet beter op wordt als we veranderen. Een voorbeeld van hoe dit werkt, zie je bij interne of externe mobiliteit: medewerkers maken zich zorgen of zij na verandering van functie of werkgever nog wel hetzelfde kunnen verdienen, leuke collega’s of interessant werk hebben. Zelfs als ze zich al een tijdje niet meer op hun plek voelen, speelt dit. We noemen dit ook wel de gouden kooi.
Wat helpt om los te laten?
Dit fenomeen kan een flink obstakel zijn om medewerkers naar een andere functie te begeleiden die beter bij hen past. Dat is jammer, want dat is beter voor henzelf: ze krijgen dan weer energie van hun werk en kunnen weer doen waar ze goed in zijn. En het is jammer voor de organisatie: iemand functioneert niet optimaal waar een ander dat mogelijk wel zou doen en kan op een andere plek van grotere meerwaarde zijn.
Daarom is het belangrijk om samen met zo’n medewerker te bespreken wat nou écht de redenen zijn om vast te houden en om toch los te laten. Wat vaak erg goed helpt, is om ook duidelijk te maken wat de winst van het maken van de stap naar een andere functie kan zijn én welk verlies er op korte en lange termijn geleden wordt als deze medewerker op de niet passende plek blijft zitten.
Focussing illusion
‘Nothing in life is as important as you think it is while you are thinking about it.’ Dit geeft mooi weer hoe deze illusie werkt: waar je naar kijkt, wordt als het ware uitvergroot. De rest van de wereld verdwijnt bijna uit je blikveld, alsof je door een verrekijker kijkt. Het lijkt alsof dat ene aspect alles bepaalt.
Deze focussing illusion sluit mooi aan op het voorbeeld hierboven bij loss aversion bias: iemand zal de kans op mogelijke rampspoed bij het veranderen van functie of baan sneller overschatten dan onderschatten, als hij of zij daar op gefocust is. Ook voor andere medewerkers geldt dit: waar je aandacht voor hebt, wordt groter.
Focus je op wat goed gaat of op wat slecht gaat?
Dat betekent dat het – juist nu het werk voor veel medewerkers met extra hindernissen gepaard gaat – belangrijk is om ook aandacht te hebben voor wat goed gaat. Ook, want laten we alsjeblieft ook aandacht hebben voor wat moeilijk is, elkaar daar steunen en kijken waar we elkaar kunnen helpen. Maar toch, als de ruimte er is: kijk naar wat goed gaat, ben daar trots op en deel dat met elkaar. Dat levert een goed gevoel op. En die positieve emoties dragen bij aan meer energie voor werk en het leven daarbuiten.
Confirmation bias
Een versterker van de drie vervormers hierboven is de confirmation bias: je hebt vooral oog voor informatie die jouw kijk op de wereld bevestigt. Vind je je werk slecht georganiseerd? Dan zul je vooral zien waar de fouten zitten. Voor wat goed gaat, zul je minder oog hebben.
Op zich is dit een handige truc voor je hersenen: zo hoef je niet iedere keer nieuwe informatie te vergelijken met de informatie die je al had om te checken of je je een nieuwe mening moet vormen. Dat scheelt een hoop tijd en energie. Alleen, zo is het ook wel erg moeilijk om ‘uit je bubbel’ te komen. Daar hebben we geen social media voor nodig, zelf kunnen we dit ook prima! Vooral als je al een negatief wereldbeeld hebt, kun je hier last van hebben: het kan erg op je stemming drukken.
Uit je bubbel!
Onze hersenen hebben er dus een soort gemaksvoordeel bij om je in je bubbel te houden. Jammer alleen dat we door onze blik te verbreden, ons ontwikkelen en meer positieve ervaringen kunnen opdoen. Het is dus van belang om uit je bubbel te stappen. Hoe doe je dit?
Je hiervan bewust zijn, kan helpen om uit je bubbel te komen. En hoe je dit kan helpen om meer werkgeluk te (laten) ervaren? Uit onderzoek naar positieve emoties blijkt dat als we als het ware met oogkleppen op leven, het moeilijker is om positieve emoties te ervaren. Juist het verbreden van je blik kan je helpen om je verder te ontwikkelen en dat geeft je het gevoel dat je competent bent. Je competent voelen is een sterke motivator in werk. En die positieve emoties die daarbij komen kijken, blijken weer te helpen bij het verbreden van je blik. Zo heb je dus een positieve spiraal te pakken.
Handige tools
Je hoeft de werkelijkheid niet te veranderen om je beter te voelen. Wel kan het helpen om je in ieder geval bewust te zijn van hoe je naar de wereld en je werk kijkt. En hoe anderen kijken, zodat je ze kunt helpen om te zien wat helpt. Want hoe je kijkt, bepaalt wat je ervaart. En dan kun je – terwijl alles gewoon hetzelfde blijft – toch meer (werk-)geluk ervaren en laten ervaren.
Meer lezen over werkgeluk?
Vind je het interessant om je kennis te vergroten over werkgeluk? Netwerk Werkgeluk verbindt en versterkt professionals in werkgeluk. Publiceert regelmatig artikelen over werkgeluk. En organiseert bijeenkomsten, online en offline, waarin professionals kennis en ervaring met elkaar uitwisselen. Meld je aan voor de updates om op de hoogte te blijven van de artikelen en activiteiten van Netwerk Werkgeluk: